Μία διαφορετική ανάγνωση των γεγονότων του '65 επιχειρεί ο Δημήτρης Μανιάτης λίγες ώρες μετά από την κηδεία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος με την παρουσία του σημάδεψε εκείνη την περίοδο
Μέγεθος και άνδρας από μια εποχή που οι πολιτικοί ζυμώνονταν με την κοινωνία αλλά είχαν σαφή τον στόχο τους -βραχυπρόθεσμο ή μακρόπνοο. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επέδρασε, καθόρισε και συνέβαλε σε πολλές και διαφορετικές εποχές, αλλά σε όλες υπήρχε ένα ενοποιητικό στοιχείο για αυτόν και την σκέψη του: Η στράτευση στον αστισμό. Σαφές. Ακόμη και η εθνική συμφιλίωση που ονειρευόταν , έθετε ως προϋπόθεση πως η Αριστερά είχε κατεβάσει το ξίφος. Την ήθελε. Αλλά θεσμική. Ως δύναμη συμβολής. Όχι ως δύναμη ανατροπής.
Έχει τεράστια διαφορά. Αυτές τις μέρες μετά τον θάνατό του ο δημόσιος λόγος κινήθηκε μεταξύ των γνωστών στερεοτύπων. Μια νέα τάση ήταν και είναι η επιχείρηση άμβλυνσης της πιο μοιραίας συμβολής του εκλιπόντος στην μεταπολεμική Ιστορία. Θα μιλήσουμε μόνον για αυτήν. Η Αποστασία. Που μετονομάσθηκε από ορισμένους ακόμη και Μετακίνηση ή απλώς Αποχώρηση από την Ένωση Κέντρου. Το επιχείρημα δεν εκπορεύτηκε μόνον από νεοφιλελεύθερα χείλη και πληκτρολόγια. Για αυτούς, δεν υπήρξε ποτέ Αποστασία – εξ’ ου και την γράφουν εντός εισαγωγικών- αφού έτσι κι αλλιώς ο Μητσοτάκης έμεινε αμετακίνητος στην αστική του στράτευση και άρα δεν αποστάτησε ποτέ –το 1965 δηλαδή.
Μια λογική που υποτιμά, ακυρώνει, αγνοεί τις ενδοαστικές αντιθέσεις. Πάντα υπό το πρίσμα του άρματος που ήταν και είναι δεμένη η χώρα. Αν ψάχνετε το κλειδί της πυροδότησης της κρίσης του 65 και τελικά του βασιλικού πραξικοπήματος, μην στέκεστε στην προσπάθεια του Γεωργίου Παπανδρέου να καρατομήσει τον παλατιανών αποχρώσεων Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης παρότι ο τελευταίος μετακινούσε ήδη και αποδεδειγμένα τα παλικάρια του ΙΔΕΑ στο στράτευμα με σκοπό την ετοιμασία προαποφασισμένης ανατροπής του Γέρου. Κρατήστε την φράση του αμερικάνου παράγοντα Άνσουτς που απανθίζεται σε διάλογό του με τον Ανδρέα Παπανδρέου και αφορά αυτήν ακριβώς την αλλαγή που είχε το θράσος να κάνει ο Γέρος: «Αν κάθε νέα ελληνική κυβέρνηση άλλαζε την ηγεσία του στρατεύματος, τι εγγύηση θα είχαμε πως οι ένοπλες δυνάμεις θα παίξουν το ρόλο που τους έχει αναθέσει το ΝΑΤΟ;».
Οι απίστευτες επιστολές του Βασιλέα από την Κέρκυρα προς τον Γεώργιο Παπανδρέου απλώς επιβεβαιώνουν πως το σχέδιο εκτροπής είχε δρομολογηθεί. Το θέμα είναι ποιος θα στεκόταν σε ποια όχθη εντός των διαμερισμάτων του αστισμού. Πάντως σε δωμάτιο του Παλατιού ήταν κρυμμένος και έτοιμος από καιρό ο Νόβας για να ορκιστεί αμέσως μετά την παραίτηση του Παπανδρέου. Και σε εκείνη την πρώτη κυβέρνηση βρήκε αμέσως διαθέσιμους κεντρώους. Και βέβαια τον ΚΜ. Η Αποστασία υπήρξε, συνέβη, είχε τριπλή κυβερνητική έκφραση και διαμόρφωνε ή επιτάχυνε τα ήδη υπαρκτά σχέδια για μια πιο οργανωμένη εκτροπή της Δημοκρατίας. Ακόμη περισσότερο, θεσμοποιούσε τον κυνισμό. Βεβαίως, για όσους συμμετείχαν σε αυτήν, εκτός των φαιδρών περιπτώσεων, απλώς ιεραρχούσε την αστική νομιμότητα και την έθετε «πάνω από κομματικούς πατριωτισμούς».
Οι Αποστάτες προκαλούσαν ρήγμα στην Ένωση Κέντρου, επειδή έτσι περιφρουρούσαν την ισορροπία μεταξύ Παλατιού και Γεωργίου Παπανδρέου, όπως περιφραστικά έλεγαν. Απέτρεπαν και μια μελλοντική σύμπλευση της αριστερής πτέρυγας της Ένωσης Κέντρου που τότε εξέφραζε ο Ανδρέας Παπανδρέου με την ΕΔΑ. Κεντρικό πρόσωπο ο ΚΜ. Προφητικά είχε δει πριν τον τρομερό Ιούλιο του 65 τον ανταγωνιστή του στο πρόσωπο του Ανδρέα, παρότι ο ΚΜ είχε το αναμφισβήτητο προβάδισμα στην διαδοχή της Ενώσεως Κέντρου. Εκείνο τον κόσμο όμως που συγκλόνιζε την Αθήνα με τις τεράστιες διαδηλώσεις του από τις 16 Ιουλίου μέχρι τις 17 Αυγούστου 1965, ποιος δημοσιολόγος θα θυμηθεί και θα περιγράψει; Τους χιλιάδες διαδηλωτές που αμφισβήτησαν το πραξικόπημα του Παλατιού και την ανατροπή της νόμιμης κυβέρνηησς, ποιος θα τους μνημονεύσει σήμερα που η παραγραφή και η παραχάραξη μοιάζουν να δεσπόζουν; Ποιος θα αποτιμήσει το κύμα ριζοσπαστισμού που διογκωνόταν έστω και με επίδικο την αστική Δημοκρατία που εκείνη την στιγμή υπονομευόταν από τους δήθεν εγγυητές της; Κι οι οικοδόμοι; Οι ηττημένοι του Εμφυλίου που ξαναβγαίνανε στο προσκήνιο εν μέσω οδοφραγμάτων και ξηλωμάτων των πεζοδρομίων; Κι ο Σωτήρης Πέτρουλας; Δολοφονήθηκε κι αυτός ενώ αδίκως δεν έβλεπε πως πρακτικά το αστικό μπλοκ απλώς αναδιατασσόταν κι εκείνος έπρεπε να κάτσει στα αυγά του αναμένοντας μια πιο αριστερή εξέγερση από κείνη που συγκροτούσε εκείνο το καλοκαίρι το καλύτερο κομμάτι της ελληνικής νεολαίας;
Ας μην ξεχνάμε ίσως τον βασικότερο παράγοντα όλων των παραπάνω και της αιτίας που οι Αμερικάνοι δεν ήθελαν πια τον Γέρο. Το άθλιο σχέδιο Άτσεσον για το Κυπριακό που ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε απορρίψει και άρα είχε δυσαρεστήσει τον Αμερικάνικο Παράγοντα. Ο τελευταίος – οι ΗΠΑ - είχαν επιλέξει την μετάβαση. Την σκληρή υπενθύμιση πως το Παλάτι και άρα οι ίδιοι ελέγχουν το στράτευμα ακόμη κι αν τα δικά τους παιδιά αλώνιζαν κι ετοίμαζαν τον γύψο της χώρας. Όχι τυχαία, η κυβέρνηση Στεφανόπουλου (επίσης αποστατών), εδώ ορκίστηκε πάλι υπουργός ο ΚΜ- τοποθέτησε τον Σπαντιδάκη Αρχηγό Στρατού. Ο τελευταίος άρχισε τις στοχευμένες μεταθέσεις για να φτιάξει συσχετισμό στρατιωτικού πραξικοπήματος. Το πέτυχε προφανώς. Ο χρόνος που κερδήθηκε μέχρι το 1967 δεν αξιοποιήθηκε από την Αριστερά κι ενώ τα πολλά σενάρια για χούντα είχαν ήδη πέσει στο τραπέζι.
Μέχρι κι ο Παπαληγούρας είχε προτείνει εκδοχή εκτροπής. Μόνον η Αριστερά δεν είχε φτιάξει, την δική της γραμμή άμυνας. Η Αποστασία όμως, μήτρα όλων για μετά το 60, πράξη υψηλού συμβολισμού με ευρύτερες στοχεύσεις δεν αμβλύνεται. Δεν παραγράφεται. Τομή μεγέθους όπως και το 1944 δρομολογεί μια άλλη Ελλάδα. Διαμορφώνει ρήγμα.
Υπενθυμίζει πως τα χρίσματα εναλλάσσονται. Πως τα μέτωπα οικοδομούνται σε ταχτικούς στόχους αν μπορεί να περιγραφεί ως τέτοιος έστω και η υπεράσπιση του πολιτειακού και της λαϊκής κυριαρχίας, αυτής που πήγε να ξεφτιλίσει ο Βασιλιάς, οι Αμερικάνοι και το εδώ κομμάτι που έλεγχαν. Υπενθυμίζει πως το μέτωπο επίσης βαθαίνει ή μετασχηματίζεται μέσα από την ίδια την πάλη, την οργάνωσή της. Υπενθυμίζει πως ο αστισμός συχνά φλερτάρει με την εκτροπή. Απλώς χρειάζονται και οι πρόθυμοι.
(Φωτογραφία: Αρχείο Μηχανής του Χρόνου)
